11. Y no se debe considerar que Dios es anterior a las cosas creadas en cuanto a cantidad de tiempo, sino más bien en cuanto a la cualidad propia (distintiva) de su simple naturaleza.
10. Porque una cosa es ser llevado a través de vida interminable, que es lo que Platón decía del mundo, y otra cosa es haber abrazado por igual la presencia total de la vida interminable, que es lo que es manifiestamente propio de la mente divina.
9. De ahí que no piensan correctamente quienes, cuando oyen que Platón dijo que este mundo no había tenido un principio en el tiempo ni iba a tener final, piensan que de este modo el mundo es eterno con su creador.
8. Aquello que abraza y posee por igual la plenitud total de la vida sin fin, de lo que nada del futuro está ausente ni nada del pasado se ha perdido, de eso se dice con razón que es eterno. Y necesariamente ha de estar tanto siempre presente en el presente, como tener siempre presente en sí la infinitud del tiempo cambiante.
7. Pues no comprende ni abraza al mismo tiempo la extensión total de su vida, aunque es infinita, sino que las cosas futuras no las posee todavía, y las pasadas no las posee ya.
6. Por tanto, todo aquello que soporta la condición del tiempo, aunque nunca - como pensaba Aristóteles del mundo - tuvo un principio, ni nunca deja de ser, y aunque su vida se extiende con la infinitud del tiempo, no obstante todavía no es tal que pueda ser considerado con razón eterno.
5. Pues todo lo que vive en el tiempo, siendo presente avanza desde el pasado hacia el futuro, y no hay nada situado en el tiempo que pueda abrazar por igual la extensión total de su vida. Sino que, no habiendo todavía alcanzado ni siquiera la del día de mañana, ya perdió la del día de ayer. Y en la vida del día de hoy no vivís los humanos más que en un inestable y transitorio momento.
Aurum, voluptas, gaudium,
Opes, honores, propera,
Quaecumque nos inflant mala,
Fit mane, nil sunt omnia.
Es ciertamente falso y sin sustancia / Todo aquello que buscando gloria mundana / Como durmientes hicimos. / Despertemos, aquí hay verdad. / Dinero, placeres, diversión, / Poder, reconocimiento, éxito, / Todas esas cosas malas que nos hinchan, / Llega la mañana, todas son nada.
Prudencio (s. V), Liber Cathemerinon
4. La eternidad, entonces, es la posesión perfecta, completa y simultánea de vida sin fin. Esto se hace más claro a partir de su comparación con lo que es temporal.
3. Consideremos por tanto qué es la eternidad, pues esto nos ayudará por igual a clarificar la naturaleza divina de Dios y su divino conocimiento.
Que Dios es eterno es el sentir común de todos los que viven según la razón
De Consolatione Philosophiae V, 6
Boethius
2. Ahora bien, que Dios es eterno es el sentir común de todos los que viven según la razón.
1. Debido entonces a que, tal como se ha demostrado hace poco, todo lo que se conoce se conoce, no a través de su propia naturaleza, sino a través de la naturaleza de quienes lo conocen, examinemos ahora, en la medida de lo permitido, cuál es la naturaleza de la substancia divina, para que podamos percibir cuál es su ciencia.
9. Unde non recte quidam, qui cum audiunt uisum Platoni mundum hunc nec habuisse initium temporis nec habiturum esse defectum hoc modo conditori mundum fieri coaeternum putant. 10. Aliud est enim per interminabilem duci uitam, quod mundo Plato tribuit, aliud interminabilis uitae totam pariter complexum esse praesentiam, quod diuinae mentis proprium esse manifestum est. 11. Neque deus conditis rebus antiquior uideri debet temporis quantitate sed simplicis potius proprietate naturae. 12 Hunc enim uitae immobilis praesentarium statum infinitus ille temporalium rerum motus imitatur, cumque eum effingere atque aequare non possit, ex immobilitate deficit in motum, ex simplicitate praesentiae decrescit in infinitam futuri ac praeteriti quantitatem, et cum totam pariter uitae suae plenitudinem nequeat possidere, hoc ipso quod aliquo modo numquam esse desinit illud quod implere atque exprimere non potest aliquatenus uidetur aemulari alligans se ad qualemcumque praesentiam huius exigui uolucrisque momenti, quae quoniam manentis illius praesentiae quandam gestat imaginem, quibuscumque contigerit id praestat ut esse uideantur. 13 Quoniam uero manere non potuit, infinitum temporis iter arripuit eoque modo factum est ut continuaret eundo uitam cuius plenitudinem complecti non ualuit permanendo. 14. Itaque si digna rebus nomina uelimus imponere, Platonem sequentes deum quidem aeternum, mundum uero dicamus esse perpetuum.
15 Quoniam igitur omne iudicium secundum sui naturam quae sibi subiecta sunt comprehendit, est autem deo semper aeternus ac praesentarius status, scientia quoque eius omnem temporis supergressa motionem in suae manet simplicitate praesentiae infinitaque praeteriti ac futuri spatia complectens omnia quasi iam gerantur in sua simplici cognitione considerat. 16 Itaque si praeuidentiam pensare uelis qua cuncta dinoscit, non esse praescientiam quasi futuri sed scientiam numquam deficientis instantiae rectius aestimabis. 17 Unde non praeuidentia sed prouidentia potius dicitur, quod porro a rebus infimis, constituta quasi ab excelso rerum cacumine cuncta prospiciat. 18 Quid igitur postulas ut necessaria fiant quae diuino lumine lustrentur, cum ne homines quidem necessaria faciant esse quae uideant? 19 Num enim quae praesentia cernis aliquam eis necessitatem tuus addit intuitus? -- Minime. 20 -- Atqui si est diuini humanique praesentis digna collatio, uti uos uestro hoc temporario praesenti quaedam uidetis ita ille omnia suo cernit aeterno. 21 Quare haec diuina praenotio naturam rerum proprietatemque non mutat taliaque apud se praesentia spectat qualia in tempore olim futura prouenient. 22 Nec rerum iudicia confundit unoque suae mentis intuitu tam necessarie quam non necessarie uentura dinoscit, sicuti uos cum pariter ambulare in terra hominem et oriri in caelo solem uidetis, quamquam simul utrumque conspectum tamen discernitis et hoc uoluntarium illud esse necessarium iudicatis. 23 Ita igitur cuncta dispiciens diuinus intuitus qualitatem rerum minime perturbat apud se quidem praesentium ad condicionem uero temporis futurarum. 24 Quo fit, ut hoc non sit opinio sed ueritate potius nixa cognitio, cum exstaturum quid esse conoscit quod idem exsistendi necessitate carere non nesciat.
25 Hic si dicas quod euenturum deus uidet id non euenire non posse, quod autem non potest non euenire id ex necessitate contingere, meque ad hoc nomen necessitatis adstringas, fatebor rem quidem solidissimae ueritatis sed cui uix aliquis nisi diuini speculator accesserit. 26 Respondebo namque idem futurum cum ad diuinam notionem refertur necessarium, cum uero in sua natura perpenditur liberum prorsus atque absolutum uideri. 27 Duae sunt etenim necessitates, simplex una, ueluti quod necesse est omnes homines esse mortales, altera condicionis, ut si aliquem ambulare scias eum ambulare necesse est. 28 Quod enim quisque nouit id esse aliter ac notum est nequit, sed haec condicio minime se cum illam simplicem trahit. 29 Hanc enim necessitatem non propria facit natura sed condicionis adiectio; nulla enim necessitas cogit incedere uoluntate gradientem, quamuis eum tum cum graditur incedere necessarium sit. 30 Eodem igitur modo, si quid prouidentia praesens uidet, id esse necesse est tametsi nullam naturae habeat necessitatem. 31 Atqui deus ea futura quae ex arbitrii libertate proueniunt praesentia contuetur; haec igitur ad intuitum relata diuinum necessaria fiunt per condicionem diuinae notionis, per se uero considerata ab absoluta naturae suae libertate non desinunt. 32 Fient igitur procul dubio cuncta quae futura deus esse praenoscit, sed eorum quaedam de libero proficiscuntur arbitrio, quae quamuis eueniant exsistendo tamen naturam propriam non amittunt qua prius quam fierent etiam non euenire potuissent. 33 Quid igitur refert non esse necessaria, cum propter diuinae scientiae condicionem modis omnibus necessitatis instar eueniet? 34 Hoc scilicet quod ea quae paulo ante proposui, sol oriens et gradiens homo, quae dum fiunt non fieri non possunt, eorum tamen unum prius quoque quam fieret necesse erat exsistere, alterum uero minime. 35 Ita etiam, quae praesentia deus habet dubio procul exsistent, sed eorum hoc quidem de rerum necessitate descendit illud uero de potestate facientium. 36 Haud igitur iniuria diximus haec si ad diuinam notitiam referantur necessaria, si per se considerentur necessitatis esse nexibus absoluta, sicuti omne quod sensibus patet si ad rationem referas uniuersale est, si ad se ipsa respicias singulare.
37 Sed si in mea, inquies, potestate situm est mutare propositum, euacuabo prouidentiam, cum quae illa praenoscit forte mutauero. 38 Respondebo propositum te quidem tuum posse deflectere, sed quoniam et id te posse et an facias quoue conuertas praesens prouidentiae ueritas intuetur diuinam te praescientiam non posse uitare, sicuti praesentis oculi effugere non possis intuitum quamuis te in uarias actiones libera uoluntate conuerteris. 39 Quid igitur, inquies, ex meane dispositione scientia diuina mutabitur, ut cum ego nunc hoc nunc illud uelim illa quoque noscendi uices alternare uideatur? 40 -- Minime. Omne namque futurum diuinus praecurrit intuitus et ad praesentiam propriae cognitionis retorquet ac reuocat; nec alternat, ut aestimas, nunc hoc nunc aliud praenoscendi uice, sed uno ictu mutationes tuas manens praeuenit atque complectitur. 41 Quam comprehendendi omnia uisendique praesentiam non ex futurarum prouentu rerum sed ex propria deus simplicitate sortitus est. 42 Ex quo illud quoque resoluitur quod paulo ante posuisti, indignum esse si scientiae dei causam futura nostra praestare dicantur. 43 Haec enim scientiae uis praesentaria notione cuncta complectens rebus modum omnibus ipsa constituit, nihil uero posterioribus debet. 44 Quae cum ita sint, manet intemerata mortalibus arbitrii libertas nec iniquae leges solutis omni necessitate uoluntatibus praemia poenasque proponunt. 45 Manet etiam spectator desuper cunctorum praescius deus uisionisque eius praesens semper aeternitas cum nostrorum actuum futura qualitate concurrit bonis praemia malis supplicia dispensans. 46 Nec frustra sunt in deo positae spes preces que, quae cum rectae sunt inefficaces esse non possunt. 47 Auersamini igitur uitia, colite uirtutes, ad rectas spes animum subleuate, humiles preces in excelsa porrigite. 48 Magna uobis est, si dissimulare non uultis, necessitas indicta probitatis, cum ante oculos agitis iudicis cuncta cernentis.
Consolatio : Índice de libros.
~ ~ ~